SVĐ Bramley-Moore: Bài học cho bóng đá Việt Nam

“Các sân vận động hiện đại thường hứa hẹn mang lại sự phát triển kinh tế và trải nghiệm fan hâm mộ tốt hơn, nhưng lịch sử cho thấy họ hiếm khi thực hiện đầy đủ cả hai điều này. Đối với các chủ CLB Việt Nam đang cân nhắc đầu tư sân vận động, hành trình của Everton cung cấp những hiểu biết thiết yếu.” — Nguyễn Văn Thành, Chuyên gia Kinh tế Bóng đá

Dự án tham vọng của Everton tại Bramley-Moore Dock

Everton FC, câu lạc bộ với lịch sử đáng tự hào được thể hiện qua phương châm “Nil satis nisi optimum” (“Không gì tốt bằng điều tốt nhất”), chuẩn bị bắt đầu chương mới vào mùa giải 2025-26.

Câu lạc bộ đã xác nhận họ sẽ chuyển từ sân nhà lịch sử Goodison Park đến sân vận động mới ấn tượng nằm bên bờ sông Mersey tại Bramley-Moore Dock.

Sự chuyển đổi này diễn ra vào thời điểm khó khăn cho câu lạc bộ, khi họ phải đối mặt với những khó khăn tài chính dẫn đến việc bị trừ 10 điểm từ Premier League sau khi một ủy ban độc lập phát hiện thua lỗ của câu lạc bộ lên đến 124,5 triệu bảng trong mùa giải 2021-22, vượt quá mức cho phép 105 triệu bảng trong ba năm.

Trải nghiệm sân vận động mới

Sân vận động Everton mới (có khả năng sẽ mang tên nhà tài trợ doanh nghiệp trong tương lai) có nhiều yếu tố ấn tượng nhằm nâng cao trải nghiệm ngày thi đấu:

Thiết kế hiện đại và tiện nghi

Sân vận động được xây dựng với các khán đài dốc nhất theo quy định cho phép, đảm bảo tầm nhìn không bị cản trở từ mọi ghế ngồi.

Người hâm mộ sẽ được tiếp cận thuận tiện với các tiện ích trong toàn bộ sân vận động, từ nhà vệ sinh đến các quầy thức ăn.

“SVĐ mới của Everton sẽ có thiết kế tối ưu cho hướng ánh nắng mặt trời và bóng râm, tạo trải nghiệm tốt nhất cho người hâm mộ và việc truyền hình các trận đấu.” — Theo meisstudio.com

“Bức tường xanh” ấn tượng

Khán đài Nam, một khán đài một tầng “bức tường xanh” có sức chứa 14.000 người hâm mộ, được thiết kế để tạo ra bầu không khí cuồng nhiệt nhất.

Khái niệm “bức tường xanh” này lấy cảm hứng từ “bức tường vàng” nổi tiếng của Borussia Dortmund tại Westfalenstadion, hiện đã trở thành một trong những đặc điểm sân vận động được bắt chước nhiều nhất trên toàn cầu.

Phân tích xu hướng sân vận động toàn cầu và bài học cho Việt Nam

Câu lạc bộ	Đặc điểm sân	Sức chứa	Năm hoàn thành	Yếu tố thiết kế chính
Everton	Khán đài Nam “Bức tường xanh”	14.000	2025	Thép, kính với nền gạch đỏ
Tottenham	Khán đài Nam	17.500	2019	Khán đài một tầng “bức tường âm thanh”
Hà Nội FC	Sân Hàng Đẫy (cải tạo)	20.000	2019	Sân truyền thống với cải tiến hiện đại
Nam Định	Thiên Trường	30.000	Đã cải tạo 2020	Sân vận động truyền thống với bầu không khí “chảo lửa”

Bài học cho các CLB V-League

“Khi bạn đi từ Sân vận động Thống Nhất ở Sài Gòn đến SVĐ Quốc gia Mỹ Đình ở Hà Nội, bạn trải nghiệm những bầu không khí, truyền thống và văn hóa fan hâm mộ khác nhau. Sự đa dạng này là điều làm cho bóng đá Việt Nam đặc biệt. Xu hướng xây dựng các sân vận động giống hệt nhau trên toàn cầu đang đe dọa sự độc đáo này.” — Trần Minh, Nhà phân tích Văn hóa Bóng đá

Phát triển sân vận động hiện đại đã tạo ra một xu hướng đáng lo ngại hướng tới sự đồng nhất hóa.

Một số ít công ty kiến trúc thống trị ngành công nghiệp sân vận động, bao gồm:

• Populous (Xây dựng Sân vận động Tottenham Hotspur và sân mới của Buffalo Bills)
• Manica (Thiết kế Sân vận động Allegiant ở Las Vegas)
• Foster + Partners (Tạo ra SVĐ Lusail ở Qatar)
• Dan Meis (Đứng sau các sân vận động mới cho Everton và Roma)

Sự tập trung này của ảnh hưởng thiết kế tạo ra những trải nghiệm ngày càng giống nhau bất kể địa điểm.

Thực tế kinh tế đằng sau những lời hứa về sân vận động

Các dự án sân vận động thường được biện minh thông qua những lời hứa về:

1. Tăng doanh thu cho các câu lạc bộ
2. Tái tạo đô thị cho các khu vực xung quanh
3. Kích thích kinh tế cho cộng đồng địa phương

“Đối với các CLB Việt Nam hoạt động với ngân sách thắt chặt hơn các đội bóng lớn châu Âu, bài học từ Everton rất rõ ràng: tham vọng sân vận động phải thực tế. Tốt hơn là có một sân vận động khiêm tốn, đầy khán giả tạo ra doanh thu bền vững hơn là một đấu trường đắt tiền trở thành gánh nặng tài chính.” — Lê Công Vinh, cựu Đội trưởng Đội tuyển Quốc gia Việt Nam

Rủi ro tài chính từ kinh nghiệm quốc tế

Những lợi ích kinh tế thường không hiện thực hóa như đã hứa.

Kinh nghiệm của Lyon với Sân vận động Groupama là một câu chuyện cảnh báo.

Sau khi chuyển đến sân vận động 59.000 chỗ ngồi do Populous thiết kế vào năm 2016, câu lạc bộ đã phải vật lộn với các khoản trả nợ, đặc biệt là sau các tác động tài chính từ đại dịch COVID-19, và hiện đối mặt với nguy cơ xuống hạng xuống giải hạng Hai của Pháp.

Bài học cho Việt Nam: Chiến lược phát triển cơ sở hạ tầng hợp lý

Những câu lạc bộ V-League như HAGL, Viettel FC hay Hà Nội FC có thể học hỏi từ những thành công và thất bại của các câu lạc bộ quốc tế.

Sân Pleiku của HAGL là một ví dụ tốt về việc phát triển cơ sở hạ tầng phù hợp với quy mô và tầm nhìn của CLB, duy trì được bản sắc địa phương đồng thời nâng cấp tiện nghi cho người hâm mộ.

Tác động đến văn hóa fan hâm mộ và cộng đồng

Điều đáng lo ngại nhất đối với những người theo chủ nghĩa truyền thống bóng đá là cách các sân vận động mới thay đổi bản sắc của một câu lạc bộ.

Áp lực tài chính từ các địa điểm mới đắt tiền không thể tránh khỏi dẫn đến:

• Giá vé cao hơn
• Tiện nghi đắt tiền hơn
• Thương mại hóa trải nghiệm ngày thi đấu
• Thay thế dần người hâm mộ truyền thống, thuộc tầng lớp lao động bằng những người ủng hộ giàu có hơn

Góc nhìn từ bóng đá Việt Nam

“Điều làm nên sức hút của bóng đá Việt Nam là tình yêu thuần khiết của người hâm mộ. Tại Hàng Đẫy hay Thiên Trường, bạn cảm nhận được niềm đam mê thực sự. Chúng ta cần hiện đại hóa sân vận động nhưng không được đánh mất linh hồn này.” — Phan Thanh Hùng, HLV bóng đá Việt Nam

Mô hình này nên là mối quan tâm đối với bóng đá Việt Nam khi nó tiếp tục phát triển.

Các câu lạc bộ như Hà Nội FC, Hoàng Anh Gia Lai, và Viettel FC có được một phần lớn bản sắc của họ từ cơ sở người hâm mộ truyền thống đầy nhiệt huyết.

Bất kỳ kế hoạch hiện đại hóa sân vận động nào cũng nên bảo vệ nền tảng văn hóa này thay vì thay thế nó bằng một phiên bản thương mại hóa, thiếu đi cá tính.

Chiến lược phát triển sân vận động cho bóng đá Việt Nam

1. Giai đoạn phát triển từng bước: Nâng cấp sân vận động theo các giai đoạn, cho phép điều chỉnh dựa trên khả năng tài chính và phản hồi của người hâm mộ.
2. Duy trì bản sắc địa phương: Tích hợp các yếu tố thiết kế phản ánh văn hóa và lịch sử địa phương vào kiến trúc sân vận động.
3. Cân bằng hiện đại và truyền thống: Đảm bảo các tiện nghi hiện đại nhưng vẫn giữ được bầu không khí truyền thống đặc trưng của bóng đá Việt Nam.
4. Mô hình tài chính bền vững: Phát triển kế hoạch kinh doanh thực tế dựa trên doanh thu thực tế của CLB, tránh các khoản nợ quá lớn như trường hợp của Lyon.

Nhìn về tương lai

Khi Everton chuẩn bị cho mùa giải 2025-26 tại sân nhà mới ấn tượng, câu lạc bộ thể hiện cả lời hứa và nguy cơ của việc phát triển sân vận động hiện đại.

Đối với bóng đá toàn cầu, bao gồm cả ở Việt Nam, thử thách rõ ràng: làm thế nào để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng trong khi vẫn duy trì đặc tính độc đáo khiến môn thể thao này trở nên đặc biệt.

“Ở Việt Nam, chúng tôi đang theo dõi chặt chẽ sự phát triển của các câu lạc bộ châu Âu khi cơ sở hạ tầng bóng đá của chúng tôi đang phát triển. Chìa khóa là học hỏi những yếu tố nào để áp dụng và những yếu tố nào nên tránh. Chúng tôi cần cơ sở vật chất hiện đại, nhưng không phải với cái giá là đánh mất linh hồn bóng đá của mình.” — Đoàn Nguyên Đức, Chủ tịch CLB HAGL

Làn sóng xây dựng sân vận động toàn cầu tiếp tục, nhưng những câu lạc bộ khôn ngoan nhất sẽ tiếp cận những dự án này với cả tham vọng và thận trọng, bảo tồn những điều làm nên nét văn hóa bóng đá độc đáo của họ trong khi vẫn áp dụng những cải tiến cần thiết.